Με αφορμή τους ισχυρισμούς πολλών μέσων μαζικής ενημέρωσης και οργανισμών ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα αυξάνουν τον κίνδυνο για διάφορες χρόνιες παθήσεις όπως:
- την παχυσαρκία,
- το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2,
- την καρδιαγγειακή ασθένεια,
- την οστεοπόρωση και
- τον καρκίνο
αυξάνεται και ο σκεπτικισμός των καταναλωτών σχετικά με τις συνέπειες που έχει στην υγεία η κατανάλωση τους. Αυτό αντικατοπτρίζεται από την αυξανόμενη κατανάλωση ροφημάτων με φυτική προέλευση, όπως τη σόγια, το ρύζι, τα αμύγδαλα ή τη βρώμη.
Παχυσαρκία και Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2
Η υπερβαρότητα και η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία αυξάνεται παγκοσμίως και χαράζει σε μεγάλο βαθμό και την πορεία του βάρους κατά την ενήλικη ζωή.
Μια μετα – ανάλυση έδειξε πως στα παιδιά προ – σχολικής και σχολικής ηλικίας δεν υπήρχε καμία συσχέτιση μεταξύ των γαλακτοκομικών προϊόντων και της παχυσαρκίας. Ωστόσο, στην εφηβεία φαίνεται πως ασκούν μια μέτρια προστατευτική δράση.
Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι εξαιρετικές πηγές υψηλής ποιότητας πρωτεΐνης. Η πρωτεΐνη είναι σημαντική τόσο κατά την προσπάθεια απώλειας βάρους όσο και διατήρησης εξαιτίας του αυξημένου αισθήματος κορεσμού που προσφέρουν˙ το οποίο προλαμβάνει την υπερκατανάλωση τροφίμων και επομένως μειώνει και τις αποθήκες αποθήκευσης λίπους. Παράλληλα, η πρωτεΐνη που προέρχεται από τα γαλακτοκομικά είναι καλή πηγή των απαραίτητων αμινοξέων που χρησιμεύουν στη πρωτεϊνοσύνθεση στους μύες και επομένως βοηθά στη διατήρηση της μεταβολικά ενεργής μυϊκής μάζας κατά τη διάρκεια της προσπάθειας απώλειας σωματικού βάρους.
Τα πλεονεκτήματα από τα ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το τυρί και το γιαούρτι σε σχέση με το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 είναι πιθανόν λόγω της επίδρασης στον εντερικό μικροβιόκοσμο. Ακόμα, η πρωτεΐνη του ορού γάλακτος κυρίως στο τυρί και στο γιαούρτι μπορούν να μειώσουν τα μεταγευματικά επίπεδα γλυκόζης στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
Η επίδραση πιθανόν να εξηγείται στα αμινοξέα διακλαδισμένης αλύσου της πρωτεΐνης ορού και ιδίως η λευκίνη, η οποία μπορεί να επάγει την αυξημένη ενεργοποίηση του εξαρτώμενου από τη γλυκόζη ινσουλινοτροπικού πολυπεπτιδίου (GIP), αλλά όχι το πεπτίδιο Ι που μιμείται τη γλυκαγόνη (GLP-1). Η απάντηση του εξαρτώμενου από τη γλυκόζη ινσουλινοτροπικού πολυπεπτιδίου (GIP) είναι πιθανόν καίριος παράγοντας για την υψηλότερη απάντηση της ινσουλίνης και τα μετέπειτα πιο μειωμένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, μετά την πέψη της πρωτεΐνης, σε υγιή άτομα. Επιπροσθέτως, μια από της ινσουλινοτροπικές δράσεις του γάλακτος είναι βελτίωση της ινσουλινοευαισθησίας.
Καρδιαγγειακή νόσο
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα που είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πλούσια σε ασβέστιο γενικά θεωρείται πως μειώνουν την αρτηριακή πίεση˙ δίχως να επιβεβαιώνεται κάποια συσχέτιση με τα γαλακτοκομικά προϊόντα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
Μεταξύ των υψηλής περιεκτικότητας γαλακτοκομικών προϊόντων, το τυρί δε φαίνεται να αυξάνει την LDL – χοληστερόλη όσο αναμενόταν λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά οξέα και συγκρινόμενο με το γάλα δεν υπήρχε κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά στα επίπεδα των λιπιδίων του αίματος.
Συνολικά, φαίνεται πως μια πρόσληψη γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων περίπου στα 200 – 300 ml/ ημέρα δεν αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει μια αντίστροφη σχέση με τον κίνδυνο υπέρτασης και εμφράγματος.
Υγεία των οστών και Οστεοπόρωση
Για τη διατήρηση της υγείας των οστών τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά είναι:
- η πρωτεΐνη
- το ασβέστιο
- ο φώσφορος
- το μαγνήσιο
- το μαγγάνιο
- η βιταμίνη D και
- η βιταμίνη Κ.
Η οστεοπόρωση περιγράφεται ως η παιδιατρικής νόσος με γηριατρικές συνέπειες μιας και η μειωμένη πρόσληψη μεταλλικών στοιχείων κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία έχει συνδεθεί σημαντικά με αυξημένο κίνδυνο οστεοπορωτικών καταγμάτων κυρίως σε μετεμμηνοπαυσιακές και ηλικιωμένες γυναίκες.
Σε μια πρόσφατη μελέτη σε παιδιά και εφήβους, με εξαίρεση εκείνα με πολύ χαμηλές προσλήψεις ασβεστίου φάνηκε πως η πρόσληψη του μαγνησίου ήταν πιο σημαντική από εκείνη του ασβεστίου για την ομαλή ανάπτυξη των οστών. Έτσι, δεν είναι τυχαίο που τα γαλακτοκομικά προϊόντα θεωρούνται σημαντικοί υποστηρικτές της ανάπτυξης των οστών κατά την εφηβεία, αφού είναι σημαντικές πηγές μαγνησίου. Βέβαια, φαίνεται πως υπάρχει μια κατωφλική τιμή πάνω από την οποία δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο επιπρόσθετο όφελος για την πυκνότητα των οστών και το μεταλλικό περιεχόμενο τους στα παιδιά.
Σημασία πρέπει να δίνεται στο να επιτυγχάνονται οι ανάγκες των θρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα παρά από συμπληρώματα και φυτικής προέλευσης ροφήματα που συνήθως περιέχουν ανόργανες μορφές ασβεστίου που πιθανόν αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Το ασβέστιο στα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι οργανικός και θεωρείται ως ανώτερη πηγή ασβεστίου.
Τελικά, φαίνεται πως η πρόσληψη γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων έχει θετική πρόσληψη στην υγεία των οστών στην παιδική ηλικία και την εφηβεία, ενώ υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα για την ενήλικη ζωή καθώς και για τον κίνδυνο οστικών καταγμάτων στη τρίτη ηλικία.
Καρκίνος
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα περιέχουν μια ποικιλία βιοδραστικών συστατικών που ασκούν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιδράσεις στο κομμάτι της καρκινογένεσης. Η θετική δράση μπορεί να σχετίζεται στην περιεχόμενη ποσότητα ασβεστίου, λακτοφερρίνης και με τα ζυμωμένα προϊόντα, ενώ η αρνητική δράση θα μπορούσε να συνδεθεί με την περιεχόμενη ποσότητα του αυξητικού παράγοντα (IGF-1).
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η δεύτερη αιτία θανάτου ανάμεσα στις μορφές καρκίνου στην αναπτυγμένες χώρες. Αν και η γένεση του καρκίνου στο παχύ έντερο είναι μια πολύπλοκη διαδικασία με τα ερευνητικά δεδομένα να δείχνουν πως τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το γάλα ασκούν μια χημειοπροστατευτική επίδραση στην παθογένεση.
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση έδειξε πως μια υψηλή (>600 g/ ημέρα) και μια μέτρια (400 – 600 g/ ημέρα) πρόσληψη γαλακτοκομικών συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού κατά 10% και 6% αντίστοιχα σε σύγκριση με τη μειωμένη πρόσληψη γαλακτοκομικών (<400 g/ ημέρα).
Όσον αφορά, τον καρκίνο του προστάτη, τα γαλακτοκομικά προϊόντα πιθανόν συνδέονται με έναν οριακά αυξημένο κίνδυνο, αλλά τα ερευνητικά δεδομένα είναι περιορισμένα. Η πιο πρόσφατη μετα-ανάλυση δείχνει πως υψηλή πρόσληψη γαλακτοκομικών προϊόντων, γάλακτος, χαμηλής περιεκτικότητας γάλα, τυρί και το ασβέστιο συνδέονται από 3 – 9 % αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη. Ο μηχανισμός που βρίσκεται από πίσω αφορά τις αυξημένες συγκεντρώσεις στο αίμα του αυξητικού παράγοντα IGF – 1, ο οποίος συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
Συνεπώς, η κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων πιθανόν προστατεύει έναντι τον καρκίνο του παχέος εντέρου, της ουροδόχου κύστης, του στομάχου και των μαστών. Επίσης, δε φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση με τον καρκίνο του παγκρέατος, των ωοθηκών ή του πνεύμονα.
Πηγές:
Thorning TK. et. al., Milk and dairy products: good or bad for human health? An assessment of the totality of scientific evidence., Food Nutr Res. 2016 Nov 22;60:32527
Γράφει για το NutriNews.gr η Μαρία Μεντζέλου, Πτυχιούχος Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τηλ. 6984515475, email: maria.mentzelou@hotmail.com